A Axencia de Supervisión da Intelixencia Artificial (Aesia) terá a súa sede na Coruña, o que prevé un impacto beneficioso non só a nivel de oferta formativa e fomento da investigación, senón tamén a nivel de dinamización empresarial e emprego. Analizamos o impacto deste fito, xunto co presente e futuro da intelixencia artificial con Amparo Alonso, catedrática na Universidade da Coruña e coordinadora no CITIC do grupo de investigación LIDIA, un laboratorio de I+D neste campo.

A Coruña foi escollida recentemente como sede da Axencia Estatal de Supervisión da Intelixencia Artificial (Aesia). Que implicará para Galicia este fito?

É un gran logro para Galicia e A Coruña. Dado que será a primeira das axencias de supervisión europeas, dános a oportunidade de poder ser pioneiros nas ideas de implementación da proposta de regulamentación da UE sobre intelixencia artificial ética, confiable e responsable.

Por outra banda, é un recoñecemento ao traballo que se fixo en Galicia en temas de intelixencia artificial (IA) e tecnoloxía, e sitúanos de forma relevante no mapa da IA española e europea. Podería contribuír a atraer a empresas e investigadores, impulsando o desenvolvemento económico e a innovación tecnolóxica na comunidade autónoma, é unha xanela de oportunidade que deberiamos aproveitar.

Cales considera que foron as claves da elección da Coruña fronte ao resto de candidaturas españolas?

É a suma de varios aspectos, unidos sen dúbida tamén a un apoio sen fisuras de todas as institucións: Xunta de Galicia, Concello, Confederación de Empresarios, universidades e centros tecnolóxicos. Entre os aspectos clave destacaría a existencia dunha comunidade científica e tecnolóxica forte e establecida en diversos campos especializados da IA, xunto cun ecosistema de empresas tecnolóxicas e emprendemento importante, que realiza un uso medio da tecnoloxía de IA dous puntos por encima da media nacional. En Galicia, tamén teñen as súas sedes empresas que, aínda non sendo tecnolóxicas, fan un uso intensivo da tecnoloxía e que están situadas na cabeza da innovación a nivel nacional e mesmo internacional. Son destacables tamén a existencia dunha colaboración longa e frutífera en diversos aspectos tanto da I+D+i como da educación coas rexións veciñas e especialmente tamén con Portugal. Finalmente, a accesibilidade e conectividade da cidade, xunto coas infraestruturas dispoñibles, tanto na sede principal no edificio A Terraza, como na sede secundaria na Cidade das TIC, tamén xogarían o seu papel.

A Universidade da Coruña (UDC) conta desde este curso co novo grao en intelixencia artificial. Será AESIA un foco de atracción de talento, xeración de emprego e dinamización empresarial?

É posible e desexable que iso sexa así, e de aí a ilusión que espertou nos alumnos, as empresas e a sociedade galega en xeral. A Aesia podería atraer a estudantes e profesionais interesados no campo, contribuír a captar empresas e organizacións interesadas na tecnoloxía, dinamizando o desenvolvemento tecnolóxico de Galicia, e por tanto repercutindo tamén positivamente na atracción de talento e na xeración de emprego na nosa Comunidade.

Cales son as prioridades científicas e liñas de investigación da UDC en relación á intelixencia artificial?

Unha das características da UDC neste campo é que no seu centro de investigación e transferencia, CITIC, alberga ao grupo máis numeroso de investigadores en IA en Galicia. Un grupo que ademais ten a característica de traballar nun abanico amplo de áreas de especialización da IA, como poden ser a aprendizaxe automática, o procesamento da linguaxe natural, a visión artificial, ou o razoamento automático, entre outros. Tamén conta con grupos destacados en áreas como a robótica intelixente ou a ciencia e a enxeñería de datos. É destacable, así mesmo, a multidisciplinariedade dalgúns grupos de investigación, que incorporan psicólogos, lingüistas, sociólogos, profesionais do dereito, arquitectos, etc. que contribúen a diferentes vertentes da IA como a explicabilidade, a ética, a responsabilidade na toma de decisións, a sostibilidade ou a chamada IA verde.

Nestas áreas contamos con investigadores destacados a nivel nacional e internacional, que manteñen contacto estable de investigación con centros estranxeiros de relevancia, permitindo tamén un intercambio de coñecemento e experiencia moi valioso para a formación dos mozos investigadores.

Cales son as principais aplicacións da intelixencia artificial que xa son unha realidade?

A IA avanzou considerablemente nos últimos anos, e é difícil pensar nunha área na que non existan aplicacións exitosas. Hai moitas tarefas nas que usamos diariamente IA, por exemplo na automatización de procesos que anteriormente requirían intervención humana (clasificación de correos electrónicos, programación de citas en diferentes servizos, detección de ataques en redes informáticas, mantemento preditivo de maquinaria en diversos campos, organización de experimentación científica en diferentes contornas como as ciencias da vida, etc); a análise de datos (algúns exemplos son detección de fraude financeira, optimización enerxética, tendencias en redes sociais, detección de depresión e outras enfermidades en voz, imaxes e texto en redes e en historiais clínicos), sistemas de recomendación e márketing (en diferentes plataformas tipo Netflix, Spotify e en webs de practicamente calquera sector, onde a fusión entre o mundo físico e o virtual é cada vez maior e a personalización aos usuarios crece), en videoxogos, robots intelixentes, asistentes virtuais, condución cada vez máis autónoma ou chatbots como ChatGPT que cada vez son mellores á hora de interaccionar cos humanos.

Como valora a presenza da muller nas carreiras STEM e concretamente no campo da intelixencia artificial?

A porcentaxe de mulleres que estudan Enxeñería Informática non deixou de descender desde a súa implantación en España, e na actualidade roza o 13%, do mesmo xeito que noutros países da nosa contorna. Hai moitas situacións que quizais están a influír, como certas barreiras educativas e culturais, ou a falta de visualización do papel da muller na disciplina, e iso reflíctese tamén na escaseza de mulleres en postos de responsabilidade en empresas e institucións académicas. A desigualdade no campo ten un prezo económico e social que debemos de ter en conta, e aínda que é certo que se realizan esforzos, aínda queda moito camiño para lograr unha disciplina máis equitativa en xénero. Necesítanse cambios no sistema educativo desde a etapa Infantil ata a Universidade. Na UDC, por exemplo, a porcentaxe de alumnas no grao de Enxeñería Informática está ao redor do 13%, pero os novos graos de Ciencia e Enxeñería de Datos e de Intelixencia Artificial presentan mellores cifras, ao redor do 34%.