Grazas ao programa Oportunius, Yolanda Prezado, doutora en Radiobioloxía e Física Médica, regresa a Galicia tras máis de 11 anos para incorporarse ao Centro de Investigación en medicina molecular e enfermidades crónicas (CiMUS) da Universidade de Santiago de Compostela. Nesta institución continuará coas investigacións do proxecto PROTONMBRT, co que obtivo a axuda ERC Consolidator Grant.

Que lle motivou a regresar a Galicia despois de máis dunha década adscrita ao Centro Nacional para a Investigación Científica (CNRS) en Francia?

Unha mestura de razóns persoais e a oportunidade que ten España de poder liderar a investigación europea en protonterapia, cos dez novos centros que se van a construír, un deles en Santiago de Compostela. Creo que é un bo momento para impulsar a investigación traslacional no campo da radioterapia/protonterapia en España, que aínda ten moito campo de crecemento, en comparación con outras áreas. 

Como describiría a súa investigación en radiobiología e física médica no contexto do proxecto PROTONMBRT?

O meu proxecto ERC Consolidator, PROTONMBRT, ten como obxectivo ir desde a proba de concepto dunha nova técnica de radioterapia chamada radioterapia con minihaces de protóns (PROTONMBRT), ata os primeiros ensaios clínicos de fase I. 

Esta é unha técnica que eu mesma propuxen no ano 2013. Consiste en irradiar cun peite de fas de radiación submilimétricos separados entre eles por varios milímetros. Iso dá lugar a distribucións de doses de radiación heteroxéneas en contraste coa radioterapia convencional. 

A PROTONMBRT demostrou (en estudos con pequenos animais) unha redución drástica da neurotoxicidade dos tratamentos e ata un 70-80 % de curacións en animais portadores de gliomas sen efectos secundarios. Para desenvolvela e podela levar a pacientes, propuxen un proxecto ao European Research Council, moi interdisciplinar, e que aúna aspectos técnicos, como o desenvolvemento de novos métodos sofisticados de implementación dos minihaces de protóns en centros clínicos, como estudos de radiobioloxía co obxectivo de entender os mecanismos biolóxicos diferenciais que entran en xogo nesta nova técnica e que explican a súa eficacia e redución de efectos nocivos.

Que lle atraeu do Centro de Investigación en Medicina Molecular e enfermidades Crónicas (CiMUS) da USC para continuar a súa investigación?

O CiMUS é un instituto interdisciplinar centrado na saúde, con moi bos investigadores e unhas plataformas punteiras. Compartimos visión e filosofía interdisciplinar. O meu equipo achega unha temática de investigación que ata o de agora non estaba presente no CiMUS: a radioterapia (incluíndo a protonterapia). O CiMUS dispón ademais dunha localización estratéxica respecto ao futuro centro de protonterapia de Galicia e aos outros centros de protonterapia nacionais.

Que impacto espera ter na comunidade científica de Galicia co seu traballo en CiMUS?

Espero poder axudar a crear un polo de investigación de referencia no campo da radioterapia/protonterapia en Galicia, utilizando os meus coñecementos e experiencia adquirida pero tamén os meus contactos internacionais. 

Unha das miñas primeiras accións nesta liña será axudar a crear unha comunidade a nivel local-rexional para situar a Galicia na vangarda da investigación en radioterapia/protonterapia e radiobioloxía.

Que papel xoga o Programa Oportunius da Xunta de Galicia no apoio á investigación e o retorno de investigadores?

O programa Oportunius é un excelente instrumento para captar un certo perfil de investigadores de prestixio (tense que ter unha grant ERC en curso) que non necesariamente teñen un perfil de profesor universitario ou que, aínda téndoo, necesitan ou queren dedicar unha maior porcentaxe do seu tempo á investigación. É un programa que ofrece unhas condicións económicas que son competitivas ou, polo menos, comparables con respecto á remuneración que devanditos investigadores poderían estar a percibir nas súas institucións de orixe no estranxeiro, así como de flexibilidade, condición que é moi importante para moitos investigadores. 

Como valora o ecosistema de investigación e innovación científica en Galicia?

Creo que en Galicia hai investigadores e infraestruturas de altísimo nivel, científicos moi motivados e extremadamente traballadores. Valoro tamén moi positivamente os esforzos realizados nos últimos anos para crear un ecosistema competitivo, achegando o mundo académico e empresarial entre outras medidas. Creo que é o momento de empezar a facer un márketing quizais algo máis agresivo respecto a a valía e capacidades do noso ecosistema para que a comunidade empece a entender que non temos nada que envexar a outras comunidades en moitos campos e que estaremos mesmo a máis nivel noutros nun prazo breve. Creo que Galicia debe empezar a crer máis nela mesma.